امام سجاد(علیه‌السلام) چهارمين امام شيعيان در پنجم شعبان سال 38(ه.ق) متولد شدند. ایشان مدت دو سال از امامت اميرالمومنین(عليه‌السلام) و ده سال از امامت عمويش، امام حسن(عليه‌السلام) و ده سال از امامت پدر بزرگوارش، امام حسين(عليه‌السلام) را درك نمود. امامت آن حضرت 34 سال به طول انجامید و در محرم سال 95(ه.ق) به شهادت رسیدند.[1]

برای علی‌بن‌الحسین(علیه‌السلام) القاب متعددی ذکر شده است که عباتند از: «زین‌العابدین» ، «سیدالعابدین» ، «زین‌الصالحین» ، «وارثعلم‌النبیین» ، «وصی‌الوصیین» ، «خازن وصایا‌المرسلین» ، «امام‌المومنین» ، «منار‌القانتین» ، «الخاشع» ، «اَلمتهجّد» ، «الزاهد» ، «العابد» ، «العدل» ، «البکّاء» ، «السجّاد» ، «ذوالثَفنات» ، «امام‌الامّه» ، «ابوالائمه» ، «الزّکی» ، «الامین». [2]

جامعه اسلامی پس از واقعه کربلا دچار ترس و ناامیدی شده بود و زمینه فعالیت و روشن‌گری از سوی امام سجاد(علیه‌السلام) وجود نداشت، ولی ایشان با دعا و نیایش مطالب عمیق و مضامین ارزنده و گران‌قدری را به جامعه اسلامی به ویژه شیعیان منتقل کرد.

حضرت زين العابدين(عليه‌السلام) در ميدان عبادت و بندگی نسبت به خداوند يكتا، گوی سبقت را از همگان ربود، تا آنجا كه همه معترفند كه او آقا و زينت عبادت كنندگان بود. آنقدر به پيش‌گاه خداوند پيشانی بر خاك ساييد كه همه‌ی مواضع سجدهاش پينه بست و به همين خاطر آن بزرگوار را ذوالثفنات(داراي پيشانی پينه بسته) ناميدند.[3] آن حضرت به قدری در عبادت و نیایش سرآمد بود که خداوند متعال در حدیث لوح [4] او را چنین معرفی می‌نماید: «او آقای عبادت كنندگان و زينت اوليای پيشين من است».[5]

این ویژگی امام سجاد(علیه‌السلام) فقط از سوی شیعیان مطرح نشده و غیر شیعیان نیز بر این مساله تاکید نموده‌اند. «محمد‌بن‌طلحه شافعی» می‌نویسد: «او زینت عبادت کنندگان، پیشوای زاهدان، سرور پرهیزکاران و امام مومنان است. سیرهاش گواه آن است که وی فرزند صالح رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و سیمایش بیان‌گر مقام قرب او در نزد پروردگار است».[6]

در بیان سبب ملقب شدن آن حضرت به «زین‌العابدین» می‌توان به این حدیث اشاره نمود: «شبی آن جناب در محراب عبادت به تهجّد ایستاده بود، پس شیطان به صورت مار عظیمی ظاهر شد و پای حضرت را گزید به نحوی كه حضرت ناراحت شد، ولی توجه نكرد و پس از آن‌كه از نماز فارغ شد، فهمید كه او شیطان است، پس فرمود: «دور شو ای ملعون» و باز متوجه عبادت خود شد. پس شنید كه هاتفی سه مرتبه او را ندا كرد: «تو زینت عبادت كنندگان هستی» پس این لقب ظاهر و در میان مردم مشهور گشت.[7]

مقام آن حضرت در روز قیامت نیز بلند مرتبه خواهد بود. امام صادق(علیه‌السلام) از رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) چنین نقل می‌نماید: «در روز قیامت، منادی ندا می‌دهد که «زین‌العابدین کجاست؟» و من گویا «علی بن الحسین» را می‌بینم که در بین جمعیت با غرور و سربلندی راه می‌رود».[8]

مضامین عالی دعاهای آن حضرت، همواره مورد توجه سالکین و عارفین بوده است. ایشان در مورد کیفیت عبادت عابدین می‌فرماید: «گروهی خداوند را از روی ترس از عذاب بندگی می‌کنند، این عبادت غلامان و بردگان بُزدل است. جمعی حضرت دوست را از شوق رسیدن به بهشت عبادت می‌کنند، این کار تاجران است. و عدّهای وجود مقدّس او را محض شکر و این‌که آن جناب لایق عبادت است، پرستش می‌نمایند و این عبادت آزدگان است».[9]

وجود مقدّس امام سجّاد(علیه السّلام) در تمام لجظات عمر مبارک خود از مناجات و دعا غافل نبود و در این حال از مشلغه‌های زندگی مادی فارغ می‌شد. شبی در حال عبادت و مناجات بود که دست یکی از فرزندانش شکست، اهل خانه فریاد زدند، همسایه‌ها آمدند، با کمک هم طبیب شکستهبندی آوردند، دست کودک را بست. چون صبح شد دست طفل را به گردنش آویخته دید، پرسید: «چرا دستت را بستهای؟» او گفت: دیشب چنین شد». حضرت چون غرق در عبادت بود متوجه جریان نشده بود. [10]

مناسب است در آستانه سال‌روز میلاد امام زین‌العابدین(علیه‌السلام) ضمن تأسی به آن حضرت، کیفیت عبادات خود را بهبود بخشیده و ارتباط با خداوند متعال را مستحکم نماییم. بی‌تردید وصایای ایشان می‌تواند چراغ راه وصال جوانان عاشق به خالق خود باشد. در پایان یکی از وصایای امام ساجدین به فرزند خود امام باقر(علیهما‌السلام) را متذکر می‌شویم حضرت فرمود: «پسرم، با پنج نفر دوستی مكن و سخن مگو و هم‌سفر مباش:
1. دروغ‌گو، كه دور را به تو نزديك و نزديك را از تو دور میسازد؛
2. فاسق، چون تو را به لقمه‌ای يا كم‌تر از لقمه‌ای میفروشد؛
3. بخيل، چرا که در زمان نيازمندی، از تو دريغ میكند؛
4. احمق، چه او میخواهد به تو سود برساند، در حالیكه زيان میرساند؛
5. كسي كه قطع رحم كند، كه او را در سه جای كتاب خدا لعنت شده يافتم».[11]

----------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. ویکی اهل البیت (علیهم‌السلام): http://wiki.ahlolbait.com
[2]. بحارالانوار، ج 46، ص 4، حدیث 5و6.
[3]. نقش امام سجاد در رهبري شيعه، ص44.
[4]. توسط جابربن عبدالله نقل شده و نام ائمه (علیهم‌السلام) مورد تصریح قرار گرفته است .
[5]. عیون اخبارالرضا ۱/۴۱؛ اعلام الوری ۲۶۱؛ مناقب ۱/۲۸۴؛ اثبات الهداه ۲/۴۸۰. متن حدیث: «سَيِّدُ الْعابِدِينَ وَ زَيْنُ اَوْلِيائيَ الْماضِينَ»
[6]. مطالب السوول، ص۷۷.
[7]. بحارالانوار، ج 41، ص 3و5.
[8]. منتهی الامال ص 739 علل الشرایع ص 330 ، باب 165 مناقب ج 3 ، ص 304.
[9]. کشف الغمّة، ج 2، ص 287. متن حدیث:‌ «إنَّ قَوْماً عَبَدُواللّهَ رَهْبَةً، فَتِلْکَ عِبادَةُ الْعَبیدِ; وَ آخَرینَ عَبَدُوهُ رَغْبَةً، فَتِلْکَ عِبادَةُ التُّجّارِ; وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوااللّهَ شُکْراً، فَتِلْکَ عِبادَةُ الاْحْرارِ»
[10]. مناقب، ج 4، ص 148.
[11]. تحف العقول، ص319.