آيا حجاب فقط براي زن است؟

اين سؤالي است كه شايد به ذهن بسياري بخصوص زنان خطور ميكند. با مطالعه متون اسلامي و روايات و احاديث بزرگان دين متوجه خواهيم شد كه مردان نيز بايد حجاب را هم در مورد پوشش ظاهري و بخصوص در مورد حفظ نگاه خود رعايت نمايند. قطعاً مردها نيز مجاز نيستند با هر پوششي در جامعه حضور پيدا نمايند، هر چند نوع پوشش زنان با مردان متفاوت است ليكن مردان نيز بايد حد و مرز پوشش مناسب براي يك مرد مسلمان را رعايت نمايند.

بعنوان نمونه احاديثي را از معصومين (ع) در زير يادآور ميشويم :

1ـ يكي از اصحاب پيامبر مي‌گويد روزي نشسته بودم و لباسم كنار رفت و ران پايم پيدا شد. پيامبر كه در حال عبور بودند، به من فرمودند: ران خود را بپوشان كه جزء عورت است.

2ـ  حضرت موسي(عليه‌السلام) آن‌قدر بر پوشيدگي خود محافظت مي‌كرد كه مردم مي‌پنداشتند وي بيماري جسماني دارد. رسول خدا(صلي‌الله‌عليه‌وآله) درباره‌ي او مي‌فرمود: همانا موسي مردي باحيا و پوشيده بود كه به دليل حيايش، هيچ نقطه از بدن وي ديده نشد و لذا هنگامي كه مي‌خواست وارد آب شود تا بدنش وارد آب نمي‌شد، لباس خود را بيرون نمي‌آورد؛ در حالي كه بني‌اسرائيل حيا نمي‌كردند و در برابر هم براي شستشو برهنه مي‌شدند و به يكديگر نگاه مي‌كردند.

فلسفه حجاب چیست؟ در اسلام می گویند که زن و مرد یکسان آفریده شده اند پس چرا اسلام فقط زنان را محدود می کند؟ اگر بین زن و مرد تفاوتی نباشد پس مردها هم باید حجاب داشته باشند.

برای روشن شدن پاسخ توجه به چند نکته ضروی است:


علامه طباطبايي در این مورد چنين می فرمايند :«زن در عين دارا بودن مشترکات، از جهاتی با مرد اختلاف دارد، چون ويژگي های ساختمانی متوسط زنان نظير: مغز ، قلب ، شريانها ، اعصاب ، قامت و وزن ، طبق آن چه که در کالبد شناسی توضيح داده شده است از متوسط مردان در همان ويژگي ها مؤخرتر است و اين مسئله موجب شده است که جسم زن لطيفتر و نرم تر از مرد باشد و در مقابل، جسم مرد درشت تر و سخت تر باشد. و احساساتی لطيف نظير: دوستی ، رقت قلب ، زيباگرايي و آرايش جويي در زن بيشتر و انديشه گرايي در مرد فزون تر شود . بنابر اين؛ زندگی زن « احساس گرا » و زندگی مرد « انديشه گرا » است».[20]

الف). از جنبه روانی حجاب به بهداشت روانی اجتماع کمک می‏کند.
ب). از جنبه خانوادگی‏ حجاب سبب تحکیم روابط افراد خانواده و برقراری صمیمیت کامل بین زوجین می‏گردد.
ج). از جنبه اجتماعی حجاب موجب حفظ و استیفای نیروی کار و فعالیت اجتماع می‏گردد.
به عبارت دیگر اسلام می‏خواهد انواع التذاذهای جنسی، چه بصری و لمسی و ...، به محیط خانوادگی و در کادر ازدواج قانونی اختصاص یابد، و اجتماع منحصرا برای کار و فعالیت ‏باشد. بر خلاف سیستم غربی عصر حاضر که کار و فعالیت را با لذت جوییهای جنسی به هم می‏آمیزد اسلام می‏خواهد این دو محیط را کاملا از یکدیگر تفکیک کند.[21]

تمایل‏ مرد به چشم چرانی، بیشتر زن را تحریک به خودنمایی می‏کند و به همین جهت ‏«تبرج‏» (بزک نمودن) از مختصات زنان است.»[22]
نکته ی پایانی این که پوشش بیشتر زن، سبب می‏گردد تا ارزش زن در برابر مرد بالا رود. حريم نگهداشتن زن ميان خود و مرد يكی از وسائل مرموزی بوده است كه زن برای حفظ مقام و موقع خود در برابر مرد از آن استفاده كرده است. اسلام زن را تشويق كرده است كه از اين وسيله استفاده كند. اگر اسلام تاکید کرده است که زن متین‏تر و با وقارتر و عفیف تر حرکت کند و خود را در معرض نمایش برای مردان نگذارد برای آن است که بر احترام زن افزوده ‏شود و همچون کالای بی ارزشی تلقی نگردد که به راحتی در اختیار همگان است.[23]
بعبارت دیگر؛ پوشيده بودن زن ، در همان حدودي که اسلام تعيين کرده، موجب کرامت واحترام بيشتر اوست؛ زيرا او را از تعرض افراد جلف و فاقد اخلاق مصون مي دارد، پس حجاب محدودیت نیست بلکه مصونیت است هم مصونیت زن را در پی دارد و هم مصونیت جامعه را در آلوده شدن به گناه.

 زنان و مردان از جهاتی مانند؛ خلقت از یک ذات و گوهر[1]، و بهره مندی از حقوق اجتماعی همچون؛ ازدواج، تعليم و تربيـت، احقاق حقوق، آزادی اندیشه، بیان و قلم و ... مساوی هستند. 2. زن و مرد در عین این که از جهات متعدد مساویند از جهات متعدد دیگر با هم اختلاف دارند. 3. اصل پوشش مخصوص خانمها نیست و بر مردان نیز تا حدودی لازم است[24]. 4. به نظر ما فلسفه پوشش برای بانوان به چند چیز برمی گردد. بعضی از آنها جنبه روانی دارد و بعضی جنبه خانوادگی و بعضی دیگر جنبه اجتماعی. 5. دلیل لزوم پوشش بیشتر و کامل برای زنان علاوه بر نکات گفته شده ویژگی های خاصی است که در خانم ها وجود دارد؛ زیرا زن مظهر جمال و مرد مظهر شیفتگی است. قهرا به زن باید بگویند خود را در معرض نمایش قرار نده نه به‏ مرد. لذا با این که دستور پوشیدن برای مردان (مثل زنان) مقرر نشده است عملا مردان پوشیده‏تر از زنان از منزل بیرون می‏روند، زیرا تمایل مرد به نگاه کردن و چشم چرانی است نه به‏ خودنمایی، و بر عکس تمایل زن بیشتر به خودنمایی است نه به چشم چرانی.

حجاب فقط مختص زنان نیست

این روزها بحثهای مرتبط با بدحجابی و بی حجابی و... بدجوری تنورش داغه و مطابق معمول جماعت بانوان در تیررس مستقیم بازخوردهای این مباحث در حوزه اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و ایدئولوژیکی و... قرار گرفته اند! گرچه در تعارفات روزمره همیشه حرف از تقدم خانوما نسبت به آقایون مطرح میشه تا کمی از اتهامات(به زعم بعضی ها) ضد فمینیستی کاسته بشه لکن در این مورد خاص می توان گفت بصورت مطلق طبقه نسوان مورد مخاطب واقع شده و گویا شارع مقدس اسلام هیچگونه محدودیت و حجب و حیایی برای مردان درنظر نگرفته است!.

از قضا در این عرصه معتقدم که مردان باید بر زنان تقدم داشته تا بخشی از تبعیض ها و ناعدالتی هایی که همیشه بانوان از آن شکوه داشته از بین برود. شاید بپرسید فلانی! شما هم که قائل به تبعیض و ناعدالتی در این زمینه هستید حال آنکه نص صریح قرآن مجید است که بانوان را مورد خطاب در امر حجاب قرار داده است؟!. موافقم اما استدعا دارم تا آخر مطلب همراهم باشید تا شما نیز به آنچه هدف این نوشتار است پی ببرید.

 البته در اینجا بیشتر گروه مخاطب از سنخ جاهل قاصر که به هر حال بخش عمده ای از طبقات اجتماع را در بر گرفته می باشد و اگر عالم قاصر برای عدم  رعایت این اصل مترقی اسلامی یعنی حجاب بهانه بیاورد که واویلا!. فرقی هم نداره چه مرد و چه زن.

برای بنده ای که سه دختر دارم و بایستی خودم را برای سئوالات بیشماری که ذهن آنها را مخدوش نموده و موج منفی  سر می دهند؛ آماده نمایم، همیشه این سئوال مطرح می گردد که چرا حجاب برای زن «حق» است و برای مرد«حد»؟!.

به اعتقاد نگارنده حجاب هم برای مرد و هم برای زن بصورت توامان یعنی هم «حق» و هم «حد» می باشد فلذا این تقسیم بندی فوق چندان مطلوب بنظر نمی رسد. همچنین  این بحث بعنوان یک بحث صرفا دینی و اسلامی تجزیه و تحلیل نمی شود که آن حدیث دیگری است بلکه از منظر یک پدیده اجتماعی چالش برانگیز درباره آن گفتگو می نماییم.

علامه شهید مطهری در بیان اینکه چرا حجاب به زنان اختصاص یافته می گوید:« اما علت این که در اسلام دستور پوشش، اختصاص به زنان یافته، این است که میل به خود نمایى و خودآرایى مخصوص زنان است. از نظر تصاحب قلب‏ها و دل‏ها مرد شکار است و زن شکارچى، همچنان که از نظر تصاحب جسم و تن، زن شکار است و مرد شکارچى. میل زن به خود آرایى از حس شکارچى‏گرى او ناشى مى‏شود. در هیچ جاى دنیا سابقه ندارد که مردان لباس‏هاى بدن نما و آرایش‏هاى تحریک کننده به کار برند. این زن است که به حکم طبیعت خاص خود مى‏خواهد دلبرى کند و مرد را دل باخته و در دام علاقه خود اسیر سازد. بنابراین انحراف تبرّج و برهنگى، از انحراف‏هاى مخصوص زنان است و دستور پوشش هم براى آنان مقرر گردیده است».

بنابر آنچه گذشت، به شهادت تاريخ و بر طبق سخنان مورخان و تمدن نگاران حيات بشري، بندرت مي توان اقوام يا قبايلي را يافت که در آن، زنان داراي پوشش کامل نبوده يا اصلا پوششي نداشته اند. پوشش زنان تحت عنوان حجاب قدمتي بس طولاني داشته و در ميان اکثر قريب به اتفاق ملل و نحل با اختلاف مناطق جغرافيايي وجود داشته است.

بعلاوه در کليه اديان تاکيد بر وجوب حجاب ديده ميشود. اين مطلب نشانه اي بس قوي بر فطري بودن پوشش و تحکيم آن از طرف دين و عقل و عرف جوامع بشري مي باشد.

بدون ترديد جهان بينى و انسان شناسى هر فرهنگ و مكتب، نقش اساسى و مهمّى در انتخاب نوع و كيفيت پوشش دارد و انسانها به وسيله نوع پوشش بخشي از هويت خود را عرضه مي نمايند.

تاريخچه پوشش در ايران نيز پيوندي عميق با حجاب، به معناي پوشش کامل و زيبايي شناسي و زيبايي دوستي دارد. سرزمين ايران سرآمد زيبايي ها و ظرافتهاست، مردم ما حاصل فرهنگي عميق و ريشه دار، با آميزه اي از دين و تاريخ هستند. هر اندازه فرهنگ و هنر يک سرزمين با بنيانهاي اعتقادي و فکري و ديرپاي ملتي مرتبط باشد، برعمق عظمت حس زيبايي شناختي مردم آن سرزمين تاثير مي گذارد.

اگرچه پوشيدن لباس براي جلوگيري از سرما و تابش آفتاب يا به منظور ستر و پوشش بدن است، اما نوع آن معرف قوميت، شخصيت و منزلت اجتماعي افراد جامعه است.

از بدو حضور اقوام آريايي در ايران زنان پوشش کامل و چادر ويژه داشته اند. در 1350 قبل از ميلاد به شهادت آثاري كه از تمدن ايلامي به دست آمده، ايرانيان «لباس كامل» به تن مي كرده اند.

در دوره مادها، پارس ها، اشکانيان، ساسانيان، صفويان و زنديه همچنان حجاب زنان با پوشش کامل وجود داشته است.

از نظر تاريخي، شكل نوين پوشش تحت عنوان بي‏حجابي از قرن نوزدهم آغاز شد. پس از رنسانس و انقلاب علمي صنعتي، به ويژه پس از جنگ جهاني دوم، به تدريج زمينه لازم در اروپا فراهم گرديد و با وقوع نهضت ‏به اصطلاح آزادي زنان، كنار گذاشتن حجاب مورد تشويق و تكريم قرار گرفت.

در زمان رضا شاه که پوشاک ادامه دوره قبل بود، بيشتر زنان اعيان و اشراف لباس هاي اروپايي به تن مي کردند اما هنگام خروج از منزل روي آن چادر مي پوشيدند. اما به دنبال سياست مدرن سازي کشور، رضاشاه (1314. ش)دستور کشف حجاب را صادر کرد.

دفاع از ارزشهاي اسلامي در برابر انواع تهاجم و تسلط فرهنگي غرب و افکار روشنفکر مابانه اي که روز به روز بيشتر منجر به کمرنگ شدن روحيه تدين در جامعه مي شد و با روحيه و تمدن کهن ايران زمين تناسب نداشت، با مبارزات وقفه ناپذير و مستمر روحانيت عظيم الشان به رهبري حضرت امام خميني(رضوان الله تعالي)مواجه شد که از همان ابتدا با هدايت روشنفکرانه و رهبري خردمندانه خود، موجب حضور فعال و پرثمر زنان انقلابي ايران در تمامي صحنه ها گرديدند.

درايران امروزي اقوام مختلف ايراني با توجه به فرهنگ ها و آداب و رسوم خاص خود داراي لباس هاي مخصوصي هستند.

زنان ايراني ضمن رعايت پوشش کامل اسلامي نه تنها محدوديت و مشکلي در پذيرش نقش هاي اجتماعي و مشاغل گوناگون ندارند بلکه در پرتو آرامش و امنيت ناشي از حفظ حجاب، به کار و فعاليت مي پردازند.

اميد است با آموزش و انتقال موثر فرهنگ ايراني اسلامي به نسل فعلي و آتي شاهد رشد روزافزون حضور زنان در جامعه و ارتقا و رشد فردي و اجتماعي زنان باشيم و اين فرهنگ و پذيرش آن را در تمام جهان شاهد باشيم.

اين روزها بحثهاي مرتبط با بدحجابي و بي حجابي و... بدجوري تنورش داغه و مطابق معمول جماعت بانوان در تيررس مستقيم بازخوردهاي اين مباحث در حوزه اجتماعي، سياسي، اخلاقي و ايدئولوژيکي و... قرار گرفته اند! گرچه در تعارفات روزمره هميشه حرف از تقدم خانوما نسبت به آقايون مطرح ميشه تا کمي از اتهامات(به زعم بعضي ها) ضد فمينيستي کاسته بشه لکن در اين مورد خاص مي توان گفت بصورت مطلق طبقه نسوان مورد مخاطب واقع شده و گويا شارع مقدس اسلام هيچگونه محدوديت و حجب و حيايي براي مردان درنظر نگرفته است!.

از قضا در اين عرصه معتقدم که مردان بايد بر زنان تقدم داشته تا بخشي از تبعيض ها و ناعدالتي هايي که هميشه بانوان از آن شکوه داشته از بين برود. شايد بپرسيد فلاني! شما هم که قائل به تبعيض و ناعدالتي در اين زمينه هستيد حال آنکه نص صريح قرآن مجيد است که بانوان را مورد خطاب در امر حجاب قرار داده است؟!. موافقم اما استدعا دارم تا آخر مطلب همراهم باشيد تا شما نيز به آنچه هدف اين نوشتار است پي ببريد.

 البته در اينجا بيشتر گروه مخاطب از سنخ جاهل قاصر که به هر حال بخش عمده اي از طبقات اجتماع را در بر گرفته مي باشد و اگر عالم قاصر براي عدم  رعايت اين اصل مترقي اسلامي يعني حجاب بهانه بياورد که واويلا!. فرقي هم نداره چه مرد و چه زن.

براي بنده اي که سه دختر دارم و بايستي خودم را براي سئوالات بيشماري که ذهن آنها را مخدوش نموده و موج منفي  سر مي دهند؛ آماده نمايم، هميشه اين سئوال مطرح مي گردد که چرا حجاب براي زن «حق» است و براي مرد«حد»؟!.

به اعتقاد نگارنده حجاب هم براي مرد و هم براي زن بصورت توامان يعني هم «حق» و هم «حد» مي باشد فلذا اين تقسيم بندي فوق چندان مطلوب بنظر نمي رسد. همچنين  اين بحث بعنوان يک بحث صرفا ديني و اسلامي تجزيه و تحليل نمي شود که آن حديث ديگري است بلکه از منظر يک پديده اجتماعي چالش برانگيز درباره آن گفتگو مي نماييم.

علامه شهيد مطهري در بيان اينکه چرا حجاب به زنان اختصاص يافته مي گويد:« اما علت اين که در اسلام دستور پوشش، اختصاص به زنان يافته، اين است که ميل به خود نمايى و خودآرايى مخصوص زنان است. از نظر تصاحب قلب‏ها و دل‏ها مرد شکار است و زن شکارچى، همچنان که از نظر تصاحب جسم و تن، زن شکار است و مرد شکارچى. ميل زن به خود آرايى از حس شکارچى‏گرى او ناشى مى‏شود. در هيچ جاى دنيا سابقه ندارد که مردان لباس‏هاى بدن نما و آرايش‏هاى تحريک کننده به کار برند. اين زن است که به حکم طبيعت خاص خود مى‏خواهد دلبرى کند و مرد را دل باخته و در دام علاقه خود اسير سازد. بنابراين انحراف تبرّج و برهنگى، از انحراف‏هاى مخصوص زنان است و دستور پوشش هم براى آنان مقرر گرديده است».

واحد زنان تبیان زنجان-

لباس پوشيدن سابقه‏اى به اندازه حيات انسان دارد و جز پيروان يكى از مكاتب فكرى كه بر لزوم برهنه زيستى پاى مى‏فشارند، همه افراد به نوعى آن را تجربه مى‏كنند. يکي از امتيازات انسان، در مقايسه با موجودات ديگر، تهيه پوشش مناسب براي اندام خويش است. بر اين اساس، لباس پوشيدن يکي از شئون و ويژگي هاي انسان است. لباس، افزون بر حفظ انسان از سرما و گرما و برف و باران و ياري دادن وي در حفظ عفت و شرم، در آراستگي و زيبايي آدمي نيز نقشي مهم ايفا مي کند و مي توان آن را نشان دهنده گرايش اعتقادي فرد و تعلق وي به فرهنگي خاص دانست. لذا در تحقيق حاضر با هدف معرفي وضعيت پوشش زنان ايراني ضمن بررسي ريشه‌هاي پوشش زنان به تاريخچه پوشش زنان ايراني و معرفي انواع پوشش‌هاي محلي و شهري امروز ايران زمين پرداخته خواهد شد.

مقدمه:

پوشش زن و مرد ايراني ازجمله مسايلي است كه از دوران باستان داراي اهميت بوده است و از ابتداي تاريخ باستاني اين كشور تا كنون دست خوش تحولات عميق نشده و مفهوم آن در فرهنگ ايراني حفظ شده است.

بررسي پوشاك از اين لحاظ اهميت دارد كه بواسطه آن مي توان در رابطه با سير تحول تاريخي، زيباشناسي، اعتقادات، طبقات اجتماعي و پيشرفت صنعت به ويژه نساجي و پارچه بافي يك قوم يا تمدن اطلاعات ارزشمندي كسب كرد.

پوشاك ايرانيان در زمان 550 قبل از ميلاد تا دوران جنگ هاي صليبي، ادامه لباس بابلي ها و آشوري ها و بسيارمتنوع و گوناگون بود. براساس اعتقاد پژوهش گران مورخ، اين نخستين دوره اي است كه لباس زير و خصوصا نوع دوخته شده آن به عنوان پوشش ملي، مطرح شده است. در 1350 قبل از ميلاد به شهادت آثاري كه از تمدن ايلامي به دست آمده، ايرانيان «لباس كامل» به تن مي كرده اند.

پارسيان باز گذاشتن هر يك از قسمت هاي بدن، جز دو دست را خلاف ادب مي شمردند و به جهت پوشش سر و پاي خود، از سربند يا كلاه يا پاپوش استفاده مي كردند.

اگرچه پوشيدن لباس براي جلوگيري از سرما و تابش آفتاب يا به منظور پوشش بدن است، اما انتخاب رنگ و نقش‌ روي پارچه و تزيين لباس، معرف قوميت، شخصيت، باورها و منزلت اجتماعي است لذا در تحقيق حاضر ضمن بررسي تاريخچه پوشش در سه دوره باستان تا پيش از کشف حجاب، کشف حجاب تا انقلاب اسلامي و بعد از انقلاب در ايران، به منظور آشناسازي خواننده با وضعيت موجود، به معرفي وضعيت موجود پوشش زنان در اقوام و مشاغل گوناگون پرداخته خواهد شد.

تاريخچه پوشش

پوشش به معناي پوشيدن و در لفظ عرب آن حجاب و حايل مي باشد. استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زنان اصطلاحي نسبتا جديد است. در قديم و مخصوصا در اصطلاح فقها، کلمه ستر به معناي پوشش به کار مي رفت است. بنابراين علاوه بر معناي قديم حجاب تحت عنوان پرده و حايل، امروزه اصطلاحا تنها به معناني پوشش خاص زنان است.

شکل گيري پوشش در ميان اقوام مختلف داراي خاستگاهي مشترک بوده، اما در گذر زمان تحت تاثير عوامل گوناگون، هريک از اقوام نوعي خاص از پوشش را برگزيده اند که در واقع نماد تجربه تاريخي و فرهنگي آنان به شمار مي آيد. پوشاک نيز همانند ساير پديده هاي زندگي از بدو پيدايش در طول تاريخ سير تکاملي خود را طي کرده و از صورت ابتدايي خود بيرون آمده است.

هريک از اقوام مختلف، بنا به مقتضيات ويژه خود به تهيه لباسهاي گوناگون پرداخته و در دوخت و تزيين آن ابتکاراتي از خود نشان داده اند.

اما عواملي از قبيل:

1- شرايط جغرافيايي و محيطي و آب و هوا 2- نحوه زندگي و اسكان و اوضاع اجتماعي 3- جنگ ها و اوضاع سياسي و نوع حكومت 4- شرايط و اوضاع اقتصادي و پيشرفت هاي تكنولوژي 5- اعتقادات مذهبي و آداب و رسوم 6- نظام طبقاتي حاكم بر جامعه 7- روابط فرهنگي، اقتصادي و سياسي، بر فرم لباس ها درجوامع مختلف موثر بوده اند.

پوشش فراي آنکه به عنوان يک نياز بنيادين مادي براي بشر به حساب مي آيد، عاملي براي نمايش اعتقاد و شخصيت افراد تلقي مي‌شود و به نوعي پرچم وجودي انسان است. انسانها به وسيله نوع پوشش بخشي از هويت خود را عرضه مي کنند و تاريخ 2500 ساله ايران در هيچ کجاي خود زنان را باظاهري برهنه يا نيمه عريان نديده است، مگر آنجا كه دستان بيگانگان تلاش نموده اين ملت را از تمدن و فرهنگش جدا كند.

گرچه انتخاب لباس و پوشاك برآيند انديشه و اراده آدمى است، ولى از بينش يک قوم برآمده و بر بينش و اراده انسانى نيز تأثير مى‏گذارد و مى‏تواند به عنوان زمينه‏ساز تعالى يا انحطاط فردى و اجتماعى نقش آفرينى نمايد.

نيم نگاهي به دوره‌هاي متمادي زندگي ايرانيان، نشانگر آن است كه حفظ حريم فردي و بين فردي از اهميت زيادي برخوردار بوده است و اين امر خصوصا در امر پوشاك آنان خودنمايي مي‌كند، چنانچه بيرون بودن بيش از گردي صورت و كف دو دست، بي‌حرمتي محسوب مي‌شده و افراد خصوصا بانوان اين امر را رعايت مي‌كرده‌اند. بنابراين ساختار پوشاک زنان در ايران نشانگر عمق نگاه باستاني فرهنگ ايراني در خصوص پوشش زنان، حريم بين فردي و تاثير و تاثر آن در رشد فرد و جامعه است.

سابقه و ديرينه پوشش در اديان

بر اساس پژوهش‏ها، از آغاز پيدايش انسان، هر يك از زن و مرد كوشيده است تا پوشش مناسب خود را تهيه كند. آدمي نخست‏با برگ درختان، سپس با پوست‏حيوانات و بعدها با دست‏بافت‏هاي خود، خويش را پوشاند. ويل دورانت درباره پوشاك انسان و تاريخ صنعت‏بافندگي مي‏نويسد: از وقتي كه انسان بافندگي را آغاز كرد بر حسب ضرورت سوزن و سنجاق را ساخت، با پشم گوسفند و الياف گياهان لباس‏هايي را براي خود تهيه كرد.

تمام كساني كه زندگي بشر و تحولات آن را ارزيابي كرده‏اند، بر اين تلاش تاكيد ورزيده‏اند و خوشبختانه با پيشرفت صنعت و دست‏يافتن به منابع و ابزار جديد، پوشش نيز از تغييرات تكاملي بهره‏مند گرديد و انسان به پوشاك مناسب‏تر دست‏يافت. نكته قابل توجه آن است كه اگر چه حيات آدميان از همان آغاز با «پوشش‏» پيوند خورده است، به دليل وجود نوعي احساس حياي طبيعي در جنس زن، زنان در طول تاريخ در امر پوشش تلاش و جديت ‏بيش‏تر از خود نشان داده‏اند.

بي دليل نيست كه همواره پوشاك با مدنيت و تمدن بشري ارتباط مستقيم داشته و هر چه تمدن انسان جلوتر رفته تكه هاي پوشش او بيشتر شده است و تنها در قرن بيستم است كه مي بينيم تمدن با هزاران تعمد با عرياني و برهنگي همراه مي شود.

حجاب ورابطه آن با پوشش

«حجاب‏» به معناى پرده، حاجب، پوشيدن و پنهان كردن و منع از وصول است. اين واژه تنها به معناى پوشش ظاهرى يا پوشاندن زن نيست و در اصل به مفهوم پنهان كردن زن از ديد مرد بيگانه است. بدين سبب، هر پوششى حجاب نيست. حجاب پوششى است كه از طريق پشت پرده واقع شدن تحقق يابد به كارگيرى كلمه «حجاب‏» در خصوص پوشش زن اصطلاحى نسبتا جديد است و همين سبب گرديده بسيارى گمان كنند اسلام خواسته است زن هميشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بيرون نرود، يا مثل ويل دورانت بگويند: «اين امر خود مبناى پرده پوشى در ميان مسلمانان به شمار مى‏رود» و يا مدعى شوند حجاب به وسيله ايرانيان به مسلمانان و اعراب سرايت كرده است، در حالى كه آيات مربوط به حجاب (پوشش اسلامى زنان در مقابل نامحرمان) قبل از مسلمان شدن ايرانيان نازل شده است. در عهد جاهليت نيز - همان طور كه ويل دورانت مى‏گويد و كتب تفسير شيعه و سنى تاييد مى‏كند - اعراب چنين پوششى نداشتند و عادتشان تبرج و خودنمايى بود كه اسلام آن را ممنوع ساخت: «و لا تبرجن تبرج الجاهلية الاولى .»

آنچه از قديم به ويژه نزد فقها وجود دارد. واژه «ستر» و «ساتر» به معناى پوشش و وسيله پوشش زن در مقابل نامحرمان بوده است. بنابراين، وظيفه پوشش اسلامى بانوان به معناى حبس و زندانى كردن و قرار دادن آنان پشت پرده و در نتيجه عدم مشاركت اين گروه عظيم در فعاليت‏هاى اجتماعى نيست. اين وظيفه بدان معنا است كه زن در معاشرت با مردان بدنش را بپوشاند و به جلوه گرى و خودنمايى نپردازد و مشاركتش در فعاليت‏ها بر اصول انسانى و اسلامى استوار باشد.

بسياري از متفكران، برابر آيات قرآن و كتب مقدس - آدم و حوا بدون حضور ناظري بيگانه از برهنگي احساس شرم كردند و بدون آن كه تحت تاثير هيچ آموزه، فرمان يا تذكري قرار گيرند، به وسيله برگ‏هاي درختان بهشتي به سرعت‏خود را پوشاندند - راز رويكرد انسان به پوشش را نهاد و فطرت او دانسته‏اند، زيرا اولا، نخستين انسان‏ها به طور فطري به پوشش روي آورده‏اند. ثانيا، گزارش‏هاي موجود به خوبي اثبات مي‏كند كه پوشش زنان به عنوان حجاب، در نقاط مختلف جهان به طور كامل رعايت مي‏شده و در بعضي از موارد با شدت و سختي همراه بوده است. ثالثا، اگر اكنون نيز به لباس ملي كشورهاي جهان بنگريم، معمول بودن حجاب زنان را به خوبي در مي‏يابيم. نگاهي به پوشش زنان در اديان و اقوام مختلف نشان مي‏دهد يهوديان، مسيحيان، اعراب، يونانيان، اهالي رم، آلمان، خاور نزديك و.. . حجاب را به طور كامل رعايت مي‏كردند و اكثرا سر خويش را نيز مي‏پوشاندند. برابر تصاوير موجود، كاهش تدريجي حجاب زنان از نيمه دوم قرن هيجدهم در اروپا آغاز شد.

از سوي ديگر متداول بودن حجاب در ميان ملل مختلف كه عقيده، مذهب و شرايط جغرافيايي متفاوت داشتند، نيز نشان دهنده تمايل فطري زنان به حجاب دانسته شده است و دانشمندان، تاريخ حجاب و پوشش زن را به دوران ما قبل تاريخ و عصر حجر نسبت مى‏دهند.